Ziekte en gezondheid

Spinselmot, zieke bomen en de eikenprocessierups: ons groene werk gaat verder dan alleen het verzorgen van bomen. Zo helpen we bij het voorkomen en bestrijden van ziektes en dieren die een bedreiging vormen voor de veiligheid van de inwoners van Haarlem en Zandvoort. Lees meer over wat we zoal doen.

Eiken­pro­ces­sie­rups

De eiken­pro­ces­sie­rups komt regel­ma­tig voor in Haarlem en omge­ving. Het is de lar­ve van een nacht­vlin­der (Thau­me­t­opea pro­ces­si­o­nea). De vlin­der legt haar eitjes in de top­pen van eiken­bo­men. De brand­ha­ren van de rup­sen zijn ver­ve­lend voor men­sen en kun­nen aller­lei gezond­heids­klach­ten veroorzaken.

Eiken­pro­ces­sie­rup­sen her­ken je aan hun zwart­brui­ne kop en een zwart­grijs lichaam. Ook heb­ben ze een don­ker­grij­ze streep op hun rug en lan­ge, grijs/witte beha­ring. Ze leven in groe­pen en maken gro­te nes­ten op dik­ke tak­ken of de stam van een boom.

Klachten

De rups doet geen vlieg kwaad, het probleem is dat ze hele klei­ne brand­haar­tjes heb­ben. Een vol­was­sen rups heeft er wel 700.000. De brand­ha­ren zijn een bescher­mings­me­cha­nis­me voor de rups. Voor ons zijn ze alleen best gevaar­lijk. De haar­tjes heb­ben klei­ne weer­haak­jes die in huid, ogen en boven­ste lucht­we­gen kun­nen bin­nen­drin­gen. Wat volgt is een aller­gi­sche reac­tie, jeuk, huid­uit­slag, adem­nood en zwa­re oogirritaties.

Over het alge­meen ver­dwij­nen de klach­ten bin­nen enke­le dagen tot weken. Blijf je last heb­ben? Neem dan con­tact op met de huisarts.

Wat doet Spaarnelanden?

Jaar­lijks doet Spaarnelanden onder­zoek naar de (moge­lij­ke) aan­we­zig­heid van de eiken­pro­ces­sie­rups bij eiken in de open­ba­re ruim­te. We plaat­sen daar­voor fero­moon­val­len, waar­mee we de vlin­ders van­gen. Door de eiken­pro­ces­sie­rups­vlin­ders in de zomer en het najaar te van­gen, weten we hoe­veel er rup­sen er onge­veer in een gebied aan­we­zig zijn. Ande­re metho­des die we gebrui­ken zijn het machi­naal weg­zui­gen van nes­ten en het (bio­lo­gisch) bespui­ten van bomen. Dat laat­ste doen we alleen bij gro­te groe­pen rupsen.

Eikenprocessierups in de tuin

Heb je een eiken­boom in de tuin staan waar eiken­pro­ces­sie­rup­sen in zit­ten? Spaarnelanden bestrijdt de rup­sen alleen in open­ba­re ruim­tes, dus helaas niet bij jou in de tuin.

Wil je de nes­ten zelf verwijderen?

  • Gebruik dan goe­de per­soon­lij­ke bescher­mings­mid­de­len zoals een goed slui­ten­de over­all, een stof­mas­ker en -bril, hand­schoe­nen en laarzen.
  • Zorg voor een betrouw­ba­re lad­der. De rup­sen en nes­ten zit­ten vaak hoog in de boom.

Onze tip! Ga lie­ver niet zelf aan de slag met bestrij­den, maar vraag een gecer­ti­fi­ceerd boom­be­drijf om het nest te ver­wij­de­ren. Dan weet je zeker dat het vei­lig en goed gebeurt.

Melden eikenprocessierups

Kom je tijdens een wan­de­ling een eiken­boom tegen waar eiken­pro­ces­sie­rup­sen in zit­ten? Meld het met­een onli­ne bij de gemeen­te Haarlem of gemeen­te Zandvoort of bel 14 023.

Kom je bomen met de eiken­pro­ces­sie­rups tegen langs een pro­vin­ci­a­le weg? Meld het bij de pro­vin­cie Noord-Hol­land: Bel 0800 - 0200 600 (gra­tis) of mail naar servicepunt@noord-holland.nl.

Iep­ziek­te

In Haarlem en Zandvoort staan monu­men­ta­le iepen. Helaas komt de iep­ziek­te de laat­ste jaren steeds meer voor. De gemeen­te doet er alles aan om de bomen te bescher­men en te red­den. Maar soms lukt dat niet. De zie­ke iep moet dan zo snel moge­lijk gekapt en afge­voerd worden.

Een iep (Ulmus of olm) is een loof­boom die zo’n 30 meter hoog is. Hij kan heel oud wor­den, wel 400 tot 600 jaar. De top groeit meest­al naar boven toe breed uit. Iepen bloei­en wei­nig, alleen even vroeg in het voor­jaar. Je her­kent de iep aan zijn bla­de­ren: door de ner­ven lij­ken het net veren. De blaad­jes heb­ben een gezaag­de bladrand.

Klachten

De iep­ziek­te is een agres­sie­ve schim­mel­ziek­te. Klei­ne, zwar­te kevers, de iepen­spint­ke­ver­tjes, zor­gen ervoor dat de ziek­te wordt ver­spreid. Ze leg­gen hun eitjes op een ver­zwak­te of dode iep die ver­vol­gens ziek wordt. Gezon­de bomen wor­den met rust gela­ten, maar kun­nen wel wor­den besmet als een boom in de buurt ziek is. Bij­voor­beeld door­dat de wor­tels onder de grond con­tact maken. Ook door het ver­voe­ren van open­haard­hout kan de ziek­te verspreiden.

Hoe weet je of een iep ziek is? Nor­maal gespro­ken zijn de bla­de­ren in de zomer fris en groen. Maar als de boom ziek is, zie je te vroeg in het jaar al herfst­kleu­ren ver­schij­nen. De bla­de­ren val­len van de boom af. Ken­mer­kend voor een zie­ke iep zijn de kale tak­ken met nog één of twee ver­dor­de blaad­jes aan de uiteinden.

Wat doet Spaarnelanden?

Spaarnelanden kapt en voert de zie­ke bomen vei­lig af, in opdracht van de gemeen­te Haarlem. Dit doen we in open­ba­re ruim­tes en voor par­ti­cu­lie­ren. Dit is kosteloos.

Melden zieke iep

Zie je een zie­ke iep of ver­moed je dat je een zie­ke boom in de tuin hebt staan? Meld het via de gemeen­te Haarlem.

Pro­ce­du­re
Wat gebeurt er na je melding?

  1. Jouw melding bij de gemeen­te Haarlem wordt door­ge­ge­ven aan Spaarnelanden.
  2. Een boom­des­kun­dig van Spaarnelanden maakt een afspraak en con­tro­leert of de iep inder­daad ziek is.
  3. Is de boom ziek? Dan krijgt hij een blau­we stip.
  4. De boom­des­kun­di­ge wijst je op je plich­ten, zoals de iep bin­nen 10 dagen ver­wij­de­ren. Uiter­aard hel­pen we je daarbij.
  5. Er wordt een schouw­rap­port gemaakt. Dit rap­port wordt aan gemeen­te Haarlem (juris­ten VenH) verstuurd.
  6. De boom­des­kun­di­ge maakt, als je dat wenst, alvast een afspraak voor het ver­wij­de­ren van de boom. Ook de afstands­ver­kla­ring wordt dan gete­kend. Met deze ver­kla­ring geef je Spaarnelanden het recht om de iep te verwijderen.
  7. De iep wordt ver­wij­derd op de afge­spro­ken datum. Het hout wordt ter plek­ke geschild en afge­voerd. De boomstob­be wordt niet uit­ge­freesd, maar ook geschild.
  8. De her­plant­plicht is voor eigen reke­ning, inclu­sief de bij­be­ho­ren­de kosten.
  9. Spaarnelanden noteert alle gege­vens voor de gemeen­te: de boom, adres, dik­te etc. En ver­meldt daar­bij dat het om een particuliere iep gaat.
  10. Nadat de zie­ke iep is ver­wij­derd, wordt de gemeen­te Haarlem geïnformeerd.

Voor het ver­wij­de­ren van zie­ke iepen is geen kap­ver­gun­ning nodig.

Lijst met ver­wij­der­de iepen
Zie­ke iepen 2022

Melden zieke iep

Zie je een zie­ke iep of ver­moed je dat je een zie­ke boom in de open­ba­re ruim­te ziet staan? Meld het via de gemeen­te Zandvoort.

Procedure

Wat gebeurt er na je melding?

  1. Jouw melding bij de gemeen­te Zandvoort wordt door­ge­ge­ven aan Spaarnelanden.
  2. Een boom­des­kun­di­ge van Spaarnelanden maakt een afspraak en con­tro­leert of de iep inder­daad ziek is.
  3. Is de boom ziek? Dan krijgt hij een blau­we stip.
  4. Spaarnelanden ver­wij­dert de iep bin­nen 10 dagen en zorgt voor het her­plan­ten van een nieu­we boom.

Voor het ver­wij­de­ren van zie­ke iepen is geen kap­ver­gun­ning nodig.

Kas­tan­je­bloe­dings­ziek­te

De kas­tan­je­bloe­dings­ziek­te komt in de gemeen­ten Haarlem en Zandvoort veel bij kas­tan­je­bo­men voor. Geluk­kig is de ziek­te niet gevaar­lijk voor de boom of de omge­ving. De kas­tan­je­bloe­dings­ziek­te wordt ver­oor­zaakt door een bac­te­rie. Als de boom besmet is, krijgt de stam roest­brui­ne vlek­ken waar­uit oran­je­ro­de stro­pe­ri­ge vloei­stof drup­pelt. De vlek­ken wor­den steeds gro­ter en groei­en uit tot don­ke­re kor­sten. Op de aan­ge­tas­te plek­ken scheurt de bast open. Bij een zie­ke kas­tan­je komt ook het bla­der­dek niet meer tot vol­le bloei. De kroon heeft kale tak­ken en de bla­de­ren zijn vaak klei­ner dan nor­maal en ver­kleurd. Een zie­ke boom blijft altijd ziek.

Klachten

Zwaar aan­ge­tas­te kas­tan­je­bo­men gaan snel in con­di­tie ach­ter­uit. Daar­naast krij­gen ze vaak te maken met schim­mels. Denk bij­voor­beeld aan het elfen­bank­je, de oes­ter­zwam en honing­zwam. Ver­zwak­te bomen zijn vat­baar­der voor schim­mels. Een zie­ke kas­tan­je­boom sterft uit­ein­de­lijk af.

Laat aan­ge­tas­te bomen zoveel moge­lijk met rust. Je hoeft ze niet te snoei­en en bescha­di­ging van de wor­tels door grond­werk moet wor­den voor­ko­men. Als de bomen met rust wor­den gela­ten, hou­den ze het vaak nog een paar jaar vol.

Wat doet Spaarnelanden?

In Haarlem en Zandvoort wor­den alle kas­tan­je­bo­men in de open­ba­re ruim­tes 1x per jaar (juli-september) gecon­tro­leerd op de kas­tan­je­bloe­dings­ziek­te. Als blijkt dat een kas­tan­je ziek is, krijgt de boom een clas­si­fi­ca­tie: licht, matig of ern­stig. Als de kas­tan­je­boom ern­stig is aangetast, krijgt de boom een blau­we stip. Dat bete­kent dat hij wordt gekapt.

De kap zelf wordt, afhan­ke­lijk van groot­te en loca­tie van de boom, door een gespe­ci­a­li­seerd bedrijf uit­ge­voerd. De stob­ben van de afge­zaag­de bomen wor­den in het najaar/winter ver­wij­derd. Per loca­tie bekij­ken we of de kas­tan­je weer terug kan komen.
Hoe­veel bomen Spaarnelanden in Haarlem heeft gekapt, wordt aan het eind van elk jaar gepu­bli­ceerd in Stads­krant en op de web­si­te van Spaarnelanden. Voor Zandvoort wordt dit gepu­bli­ceerd in de Zand­voort­se Courant.

Melden

Spaarnelanden con­tro­leert alleen de bomen in open­ba­re ruim­tes en geen particuliere bomen. Ver­moed je dat je een zie­ke kas­tan­je­boom in de tuin hebt staan? Neem dat con­tact op met een par­ti­cu­lier boom­ver­zor­gings­be­drijf. Zij con­tro­le­ren de boom op ziektes.