Zo wordt de Haarlemmerhout winterklaar

Hoe maakt Spaarnelanden de Haarlemmerhout winterklaar? En hoe gebeurt dat met respect voor zowel flora, fauna als de bezoekers? We vroegen het aan Mike Huisman, voorman wijkteam Zuidwest van Spaarnelanden. Een gesprek over rillen, olifantenpaadjes en buizerds.

Voorman Mike

..
Intuïtief werken in De Hout
Eigenlijk is ‘winterklaar maken’ een beetje ouderwets, vertelt Mike. “Het is een beetje een jaren ’60-term. Maaiden we vroeger alles kort met de machine, nu laten we meer staan. Sinds een aantal jaren werken we veel intuïtiever. Zo maaien we de randen van de paden zodat mensen daar geen last van hebben. Daarachter mag het best wat hoger. Dat is ook beter voor de dieren, die zich daarin kunnen verschuilen. Vanaf half december gaan we aan de slag met het winterklaar maken van De Hout. We snoeien, rillen, halen blad weg, planten nieuw groen en verfraaien kale plekken.”

Snoeien of laten groeien?
Terwijl Mike met de elektrische Spaarnelanden-auto De Hout doorkruist, vertelt hij vol enthousiasme. “Het opschot, de groene sprieten die onderaan tegen een boomstam groeien, haalden we vroeger ook weg omdat het netjes stond. Nu laten we het zitten voor de vogeltjes. Die kunnen zich erin verschuilen. Maar buiten De Hout verwijderen we het opschot wel bij bomen langs een weg. Dat geeft beter zicht in het verkeer.” Zo is er steeds de afweging: snoeien of laten groeien? “Een bos moet spannend zijn, niet kunstmatig. Tegelijkertijd respecteren we de architectuur van De Hout. Zo zijn er zichtlijnen vanaf de fontein van Hildebrand tot aan het paviljoen. Als die in het gedrang komen, halen we bramen weg. Ook bij het hertenkamp snoeien we. Daar verwijderen we berenklauwen en brandnetels langs het hek, want daar hangen kinderen altijd tussen met hun gezichtjes.”

De functie van takkenrillen
Als je goed kijkt, zie je tussen de bomen en struiken opeenstapelingen van takken. Dat zijn takkenrillen. “We maken de rillen van overtollige takken”, vertelt Mike. “Er liggen er nu zo’n 40 tot 50 in het bos. Het zijn geweldige plekken voor egels om te schuilen. Ook voor vogels die bijvoorbeeld wegvliegen voor honden. Er groeien bramen doorheen, het wordt steeds wat wilder. Er zijn ronde rillen en lange rillen, daarmee voorkomen we olifantenpaadjes.” Olifantenpaadjes? Mike lacht. “Dat zijn paden die steeds breder worden omdat mensen bijvoorbeeld de bocht afsnijden. Dan leggen we een ril op een strategische plek, daarmee voorkomen we dat de paden steeds verder uitlopen.”

Nuttig? Dan laten liggen
Uit het gesprek blijkt het telkens weer: de aandacht van het wijkteam ligt niet zozeer op het netjes houden van de Haarlemmerhout, maar op het bewaken van de natuurlijke samenhang. “Eigenlijk hoeft niemand hier te zien dat we bezig zijn geweest”, vat Mike het samen. “Het blad dat we van de paden weghalen voor de fietsers, dat is zichtbaar. Maar buiten de paden laten we het liggen voor de dieren. Alles wat van nut is voor de natuur, voor de dieren, laten we liggen. Zo staat hier ook een boomstronk van een hulst, een stomp die helemaal uitgehold is. Daar drinken vogels en honden water uit, dus die laten we lekker staan. Ook laten we soms boomstammen liggen, als een natuurlijke versperring. Vroeger moesten die stammen worden opgeruimd, plat op de grond of klein verzaagd. Nu komen we daar op terug.”

Herplanten van groen
Wat Spaarnelanden in dit seizoen ook doet, is planten terugplanten in het oudste stadsbos van Nederland. “Als we een dode boom of plant hebben weggehaald, planten we er een nieuw exemplaar voor in de plaats. De oudste boom in De Hout is zo’n 250/300 jaar oud trouwens. We zien dat het de afgelopen jaren droger is geworden, dat is moeilijk overleven voor nieuwe planten. Vlak onder deze bosgrond ligt duinzand, we strooien daarom korrels broad leaf in het plantgat, die voorzien de nieuwe bomen van vocht. Bomen geven schaduw aan andere bomen, hebben we een boom gesnoeid waardoor er minder schaduw is? Dan pakken we bij hitte de boom ernaast in ter bescherming voor de zon.”

Verfraaien van het stadsbos
In de winter zorgen Mike en zijn team ook voor het verfraaien van De Hout. “We planten bijvoorbeeld struiken en planten op kale plekken en bolletjes langs een pad. Dat is een mooi gezicht voor wandelaars. En verder ruimen we ontzettend veel op. Iedere dag zijn er twee medewerkers wel twee uur mee bezig. Door corona is iedereen aan de wandel, we vinden enorm veel koffie to go bekers en mondmaskers. In de zomer is het vaak nog veel erger. Dan ligt het veld bezaaid met vooral blikjes en pizzadozen. Soms zijn we dat uren per dag aan het opruimen. Daarom regelen we extra kliko’s tussen april en september.”

We rijden langs een zelfgemaakte hut tussen de bomen. “Natuurlijk vinden kinderen het hartstikke leuk om hier hutten te bouwen, maar het mag niet. Na verloop van tijd halen we die hutten dan ook weg. Je weet nooit wie zich erin verschuilt ten slotte. Ook dat is onderdeel van ons werk.”

Van insecten tot buizerds
“Hier in de Haarlemmerhout vind je vogels, egels, eekhoorntjes, veel insecten en daarnaast veel soorten paddenstoelen en insecten. Er zitten hier trouwens ook buizerds sinds een paar jaar. We denken dat ze ook jongen hebben, maar dat weten we niet zeker. Is het helemaal stilgevallen in het bos? Dan zie je ze wel eens cirkelen, hoog in de lucht. En ‘s morgens, als ik de boel hier opstart zo rond 6 uur, hoor ik vaak ook een uil roepen naar zijn wijfje. We ontdekten hier ook een boom met een nest uilskuikens. Daar komen we dus niet aan. Onze doel is om zoveel mogelijk schuil- en broedplaatsen voor dieren te laten ontstaan.” Op de midgetgolfbaan naast het bos wemelt het bovendien van de egels. Spaarnelanden maakt de baan bladvrij en legt deze bladeren in een hoek op een grote hoop. Een ideale plek voor een winterslaap.

Teamwork
Mike wil maar zeggen: zijn team denkt aan de natuurlijke balans, aan het grote plaatje. “We bewaken hier de samenhang, en dat is het moeilijkst om te doen in een bos. Zo is iedere dag hier een uitdaging, ook na bijna 40 dienstjaren. Ons team bestaat uit acht man en we werken samen met de Haarlemmerhout Commissie en met de opzichter van de gemeente. Er is onderling veel vertrouwen, het is belangrijk om dit soort goede samenwerkingen te hebben. Het is de hele groep die het doet.”